Uzerinden bir kac gun gecince insan resme daha iyi bakabiliyor.
Resim demisken, Turkiye haritasindaki renk dagilimi da zaten secimin sonuclarini cok iyi ozetliyor:
AKP’nin hala butun Turkiye geneline cografi olarak en fazla hitab edebilen parti oldugu, CHP’nin egitim duzeyi yuksek sahil sehirlerindeki buyuk basarisi, guneydoguda DTP, yer yer MHP, iki kaleye inmis DSP.
Simdi bazi onemli noktalari vurgulayalim.
AKP’nin %38.8’e dusmus olmasi cok onemlidir. Bu dusus, referandum anlamini tasiyan bu yerel secimlerde, AKP’ye halkin bir tokat attigini ve icraatlardan memnuniyetsizligi gostermektedir. Eger secimler Mart degil de Nisanda olsaydi ekonomik krizin de etkilerinin derinlesmesiyle AKP’nin oylari daha da dusuk olacakti, Mayista olsaydi daha da dusuk olacakti. Zaten Basbakan Erdogan da secim sonrasi asik suratli konusmalarinda sonuclarin AKP icin bir maglubiyet oldugunu kabul etmis durumda.
AKP’nin dususunu biraz daha acmak gerekirse, 2004’te kazanmis oldugu 12 buyuksehirin 10’a inmis oldugunu, 46 ilin 35’e inmis oldugunu, ve 483 ilcenin 447’ye inmis oldugunu goruyoruz. Buna karsilik CHP’nin 2004’te kazanmis oldugu 2 buyuksehirin 3’e cikmis oldugunu, 6 ilin 10’a cikmis oldugunu, ve 130 ilcenin 170’e cikmis oldugunu ve toplam oylarini %23.1’e yukselttigini de not edelim.
CHP’nin yukselisinde partiye yeni bir dinamizm katmasi ve Baykal disinda liderlerin de var oldugunu gostermesiyle Kilicdaroglu’nun etkisi onemli. Kilicdaroglu’nun secim sonrasi yorumunu da kayda gecmesi acisindan kopyaliyorum:
”Bizim açımızdan güzel bir gelişme. AKP'nin oy olarak gördüğü varoşlarda çözülme var. Aynı gücümüzü sürdürmeye kararlıyız. İstanbul'un sorunlarını çözmeye kararlıyız. Sayın Topbaş'a İstanbul halkı görev verdi. Ama bize de Topbaş'ın ensesinden ayrılmayın görevini verdi. Olumlu çalışmalarını destekleyeceğiz. Ama yolsuzlukları olursa da ortaya çıkaracağız. Biz İstanbul halkına teşekkür ediyoruz.”
Istanbul’da CHP sadece Besiktas’taki %61 veya Kadikoy’deki %68 degil. CHP’nin bu secimde AKP’den devraldigi ilceler: Catalca, Kartal, Maltepe, Sariyer, Silivri, ve Adalar. Bu ilceleri kazanmak basli basina tam ‘varoslarda cozulme’ sayilmaz ama Kilicdaroglu’nun ne demek istedigini soyle anliyoruz: mesela Bahcelievler’de AKP %48’den %47’ye dusmusken CHP %25’ten %35’e cikmis durumda. Veya Fatih’te AKP %44’ten %43’e dusmusken CHP %21’den %29’a cikmis durumda. Yine de CHP’nin Istanbul bir yana tum Turkiye’de henuz ulasamadigi cok il ve ilce var. 2011 genel secimlerinde CHP’nin oylarini arttirmasi tamamen Turkiye’nin her kosesindeki erisimini arttirip arttirmamasina bagli olacak.
Secimin baska kazananlari da oldu: toplam oylarin %16.0’sina kadar yukselmis bir MHP, Turkiye genelinde bile %5.7’lik bir orana yukselmis DTP, ve %5.2’ye ulasmis bir SP. Ozellikle mesela Tunceli’de yapilan eforlara ragmen AKP’nin DTP’nin cok altlarinda kalmis olmasi bu bolgede politikacilarimizin isinin ne kadar zor oldugunu tekrar gosteriyor. Ne yazik ki genel secim olsaydi %10 baraji yuzunden iki onemli oy grubu, DTP ve SP, mecliste temsil edilemeyeceklerdi – ki bu da sistemimizdeki onemli bir yanlis. 2011 genel secimlerine kadar bu uc partinin de AKP’den daha fazla oy calacagini tahmin ediyorum.
Halihazirdaki sisteme gore, genel secim olsaydi mecliste temsil edilecek olan uc parti arasinda AKP %38.8’de iken CHP ile MHP’nin toplaminin %39.2 olmasiyla, bu oy oranlarinda bile kalsalar, onumuzdeki donemde AKP’nin mecliste gecmis donemki kadar kolay icraat geciremeyecegini de vurgulamakta fayda var.
Baska not edilmesi gereken noktalar arasinda Antalya var. Basbakan Erdogan asik suratli konusmasinda Antalya’ya secim kampanyalari sirasinda 28 kere gittigini ve buna ragmen nasil CHP’ye kaybettiklerini anlamadigini soylemis. Belki bu sorunun cevabini Gul’de aramali. Antalya’yi CHP adina kazanan Prof. Dr. Mustafa Akaydin, Akdeniz Universitesi rektor secimlerini kazanmasina ragmen, Cumhurbaskani Gul tarafindan atanmamisti. Mustafa Hoca’nin ve Antalya halkinin intikami AKP, Erdogan, ve Gul icin cok agir oldu.
AKP’nin kazanmayi cok istedigi Cankaya’da oylarini %37’den %22’ye dusurmesini, ote yandan CHP’nin %51’den %58’e cikarmasini da not edelim.
Bir de AKP’nin kazanmayi yine cok istedigi Diyarbakir’da oylarini %35’den %31’e dusurmesini, ote yandan DTP’nin %58’den %66’ya cikarmasini not edelim.
Katilim orani da moral verici bir yukseklikte cikti. 2004 yerel secimlerinde %76 olan bu oran 2009 yerel secimlerinde %83 olarak aciklandi. Halkin oy kullanmaya gitmesi ve kendi verecegi bir oyun bile onemini hissetmesi bir demokrasinin sagligi icin cok onemli bir unsur.
Son olarak, yakilmis oy pusulalari, cuvallarla calinan sandiklar, kritik anlardaki elektrik kesintileri, basinda saibe dolu iddialar, yeniden sayma itirazlari, veya Beyoglu’nda yok oldugu iddia edilen oylar gibi konularda, sadece bir demokrasi icin secimlere golge dusmesinin ne kadar moral bozucu oldugunu vurgulamaktan baska, su anda cok kafa patlatmayacagim.
Bir cumleyle ozetleyecek olursak, Turkiye’nin her kosesinde 195,402 sandikta oy kullanan 49,291,352 secmen, yerel secimler adi altindaki bu AKP referandumunda, son secimlerden beri laiklik karsiti soylem ve eylemlerin odagi oldugu tescillenmis AKP’ye guvenoyu vermedi ve ulkemizde gelecek nesil icin bize biraz olsun guven verdi.
Posts
